Oz evreni, çocuk masalı kılığına girmiş dev bir insanlık hikâyesidir. Renkli şehirlerin, konuşan yaratıkların ve tuhaf kahramanların ardında aslında zeka, cesaret, sevgi, aidiyet, korku, kimlik, iktidar ve özgürlük gibi en derin insani meseleleri tartışır. Dorothy’nin eve dönme arzusundan Teneke Adam’ın kalp arayışına, Korkuluk’un bilgiye susamışlığından Polychrome’un geçici güzelliğine kadar her karakter insan ruhunun bir parçasıdır. Bu dünya, masumiyetle karanlığın, umutla korkunun yan yana yürüdüğü bir bilinç yolculuğudur; ve sonunda bize şu gerçeği fısıldar: En büyülü şeyler hep içimizdedir.
L. Frank Baum’un ana serisi 14 kitaptan oluşur ve her biri, öncekilerin üzerine eklenen yeni olaylar, kahramanlar ve krallıklarla büyüyen bir evren yaratır. Aşağıda, bu evreni tarih sırasına göre, öykü akışını takip ederek özetleyelim:
1. The Wonderful Wizard of Oz (1900) – Başlangıç
Küçük Dorothy Gale, Kansas’taki çiftliğinden bir kasırga ile büyülü Oz diyarına savrulur. Köpeği Toto ile birlikte Korkuluk, Teneke Adam ve Korkak Aslan’la tanışır. Her biri farklı bir şey istemektedir: beyin, kalp ve cesaret. Dorothy eve dönmek için Oz Büyücüsünden yardım ister; ama büyücü bir sahtekâr çıkar. Batı’nın Kötü Cadısını yenerek dostlarının dileklerini yerine getirir ve sihirli gümüş ayakkabılarla eve döner.
2. The Marvelous Land of Oz (1904) – Ozanın Kralı Ozma
Dorothy yokken, Oz’da Tip adında bir çocuk ve onun kuklası Jack Pumpkinhead ile Sawhorse gibi yeni karakterler sahneye çıkar. Cadı Mombi’nin büyüsü bozulur ve Tip’in aslında Oz’un gerçek varisi Prenses Ozma olduğu ortaya çıkar. Ozma tahta çıkarak adil bir hükümdar olur. Bu kitapta General Jinjur’un kadın ordusu gibi politik hiciv unsurları da vardır.
3. Ozma of Oz (1907) – Denizlerden Gelen Macera
Dorothy bu kez gemi kazasıyla Oz’a ulaşır. Tik-Tok (ilk robot karakterlerden biri), Billina (konuşan tavuk) ve Ev’in Kraliçesi Langwidere gibi yeni figürlerle tanışır. Gnome Kralı’na karşı verilen savaşta Ozma ile güçlerini birleştirirler. Bu kitap, Oz’un sınırlarının genişlediğini ve farklı krallıklarla bağlantılı bir dünya olduğunu gösterir.
4. Dorothy and the Wizard in Oz (1908) – Yeraltı Dünyası
Dorothy bu kez bir depremle yeraltı dünyalarına düşer. Burada Zeb, Jim the Cab-Horse, Mangaboo’lar gibi tuhaf topluluklarla karşılaşır. Sonunda Oz’a ulaşır ve Ozma tarafından karşılanır. Kitap, dünyanın katmanlı ve alternatif coğrafyalar içerdiğini anlatır.
5. The Road to Oz (1909) – Yıldızlarla Dolu Bir Kutlama
Dorothy ve yeni dostları (Button-Bright, Polychrome) birçok fantastik ülkeyi aşarak Oz’a ulaşır. Burada Ozma’nın doğum günü için büyük bir kutlama düzenlenmektedir. Bu kitap daha az çatışma içerir, evreni tanıtma ve farklı diyarların çeşitliliğini vurgulama işlevi görür.
6. The Emerald City of Oz (1910) – Evden Göç
Dorothy ve ailesi tamamen Oz’a taşınır. Ancak Gnome Kralı Ruggedo intikam planları yapmaktadır. Oz’un sihirli savunmaları sayesinde istila başarısız olur. Bu kitapla birlikte Dorothy artık Oz’un kalıcı sakini olur.
7. The Patchwork Girl of Oz (1913) – Yeni Kahramanlar
Scraps (yamalı bebek), Ojo (bir Munchkin çocuğu) ve Bungle (cam kedi) yeni karakterlerdir. Ojo’nun amcasını kurtarmak için yapılan büyü malzemesi arayışı, Oz’un birçok köşesini gezmemizi sağlar. Bu kitap, dostluk ve farklılık temalarını işler.
8. Tik-Tok of Oz (1914) – Yeraltı Savaşları
Betsy Bobbin ve Shaggy Man Gnome Kralı’na karşı bir kurtarma operasyonu yürütür. Tik-Tok ve Queen Ann Soforth gibi karakterler ön plandadır. Bu kitap, politik ve askeri bir hikâye gibi işler.
9. The Scarecrow of Oz (1915) – Korkuluk’un Kahramanlığı
Dorothy yoktur; Trot ve Cap’n Bill gibi yeni kahramanlar sahneye çıkar. Korkuluk’un zekâsı ve cesaretiyle bir krallık kurtarılır. Kitap, eski karakterlere yeni bir derinlik verir.
10. Rinkitink in Oz (1916) – Komik Bir Macera
Prens Inga ve neşeli Kral Rinkitink Gnome Kralı’na karşı bir krallığı kurtarmaya çalışır. Dorothy ve Ozma sonlara doğru devreye girer. Bu kitap daha bağımsızdır ama evreni genişletir.
11. The Lost Princess of Oz (1917) – Kaybolan Büyü
Ozma kaybolur, tüm büyüler çalınır. Dorothy, Korkuluk ve diğerleri araştırmaya çıkar. Hırsızın Ugu the Shoemaker olduğu ortaya çıkar. Bu kitap, Oz’daki büyü düzeninin kırılganlığını gösterir.
12. The Tin Woodman of Oz (1918) – Geçmişle Yüzleşme
Teneke Adam eski aşkı Nimmie Amee’yi bulmak için yola çıkar. Woot the Wanderer onlara katılır. Yolculuk, eski karakterlerin insani yanlarını açığa çıkarır.
13. The Magic of Oz (1919) – Güçlü Sihir
Genç bir büyücü olan Kiki Aru, Oz’u ele geçirmeye çalışır. Dorothy, Ozma ve dostları bu tehlikeyi durdurur. Affetme ve reform temaları öne çıkar.
14. Glinda of Oz (1920) – Son Kitap
Dorothy ve Ozma, iki savaşan kabile arasında barış sağlamak için yola çıkar. Glinda ve büyü gücü son kez merkezde yer alır. Kitap, barış ve uyum mesajıyla seriyi kapatır.
Önemli Karakterler…
- Dorothy Gale – Evine dönmeye çalışan cesur kız, sonra Oz’un yerli halkı olur.
- Ozma – Gerçek hükümdar, adalet ve düzenin simgesi.
- Scarecrow (Korkuluk) – Zekâ arayışında; aslında en akıllılarındandır.
- Tin Woodman (Teneke Adam) – Kalp arayışında; duygusal vicdanın temsilidir.
- Cowardly Lion (Korkak Aslan) – Cesaret arar; aslında en cesurudur.
- Glinda – Güney’in iyi cadısı, bilgelik ve büyünün dengesi.
- Gnome King (Ruggedo) – En büyük düşman; Oz’u fethetmek ister.
- Tik-Tok – Saatli robot, erken bir yapay zekâ alegorisi.
- Scraps – Farklılık ve özgünlüğün sembolü.
- Jack Pumpkinhead, Sawhorse, Billina – Fantastik dünyayı zenginleştiren yan karakterler.
Teker teker karakterleri tanıyalım…